Nổi tiếng là vua của các loại thuốc bổ, những công dụng tuyệt vời của đông trùng hạ thảo chắc chắn ai cũng biết. Tuy nhiên, các loại đông trùng hạ thảo khác nhau sẽ có những đặc tính và công dụng khác biệt đôi chút. Chúng ta hãy cùng tìm hiểu về các loại đông trùng hạ thảo và xác định xem nên chọn sử dụng loại nào cho hiệu quả nhé.
Mục lục:
» Phân loại theo nguồn gốc
» Phân loại theo dạng chế phẩm
1. Phân loại theo nguồn gốc
Theo định nghĩa từ thực tế, tên gọi đông trùng hạ thảo xuất phát từ hiện tượng rất đặc trưng của loại thảo dược quý này. Mùa đông là côn trùng, mùa hè là cỏ cây. Vào mùa đông, một loại sâu non sống trong lòng đất gặp bào tử nấm Cordyceps sinensis phát tán. Bào tử nấm này phát triển và hút hết dưỡng chất trong sâu khiến chúng chết đi. Khi hè đến, nấm phát triển và trồi lên trên mặt đất. Được thu hái và chế biến thành các loại thực phẩm và dược liệu tốt cho sức khoẻ của chúng ta. Nếu như ngày xưa, đông trùng hạ thảo chỉ có thể thu hái từ tự nhiên, thì ngày nay, với công nghệ nuôi trồng hiện đại đã có thể tạo ra các loại đông trùng hạ thảo khác nhau về nguồn gốc. Cụ thể có 3 nhóm chính như sau:
Đông trùng hạ thảo tự nhiên (Cordyceps sinensis)
Trong tất cả các loại nấm đông trùng hạ thảo hiện nay, thì có thể nói đông trùng hạ thảo tự nhiên là loại có giá trị nhất, vô cùng quý hiếm vì chúng chỉ xuất hiện tại những vùng có địa hình khắc nghiệt cao trên 4000 mét như Tây Tạng, Tứ Xuyên (Trung Quốc).
Loại đông trùng hạ thảo tự nhiên có tên khoa học là Cordyceps sinensis, là loại đông dược quý có bản chất là dạng ký sinh của loài nấm tên Ophiocordyceps sinensis, thuộc nhóm nấm Ascomycetes trên cơ thể ấu trùng của một vài loài bướm thuộc chi Thitarodes viette 1968. Trong tự nhiên, có đến khoảng 570 loài nấm thuộc chi Cordyceps, tuy nhiên Cordyceps sinensis là loại có dược tính cao nhất trong các loại nấm dược liệu. Vậy nên, sự kết hợp tự nhiên này vô cùng kỳ diệu, và giúp cho nấm đông trùng hạ thảo tự nhiên trở thành loại có dược tính và dưỡng chất cao nhất trong các loại khác.
Giá của mỗi ký đông trùng hạ thảo từ Tây Tạng trên thị trường có thể lên đến hàng tỷ đồng, tuy nhiên với giá trị cao chưa chắc đã có thể mua được loại nấm này, vì với điều kiện sống ngày càng ô nhiễm, khí hậu thất thường, các loại nấm từ tự nhiên này gần như đang trên đà tuyệt chủng và ngày càng khan hiếm đi.
Đông trùng hạ thảo bán tự nhiên
Trước sự khan hiếm từ tự nhiên, mô hình nuôi cấy đông trùng hạ thảo bán tự nhiên đã được phát triển. Đông trùng hạ thảo bán tự nhiên là quy trình nghiên cứu và nuôi trồng theo công nghệ hiện đại và tiên tiến nhất, là bước ngoặt quan trọng cho công nghệ nuôi trồng đông trùng hạ thảo.
Thay vì nuôi trồng trong môi trường nhân tạo hoàn toàn, thì đông trùng hạ thảo bán tự nhiên được nuôi trồng và chăm sóc sự sinh trưởng trong những điều kiện tự nhiên, như dưới những tán cây rừng.
Với điều kiện nuôi trồng này, đông trùng hạ thảo đảm bảo được tự do sinh trưởng và phát triển dưới những tác động hoàn toàn tự nhiên. Con người chỉ kiểm soát về các yếu tố gây bệnh để đảm bảo đông trùng hạ thảo được phát triển tốt nhất. Và chính vì điều kiện nuôi trồng gần với tự nhiên nhất, nên dưỡng chất và dược tính của đông trùng hạ thảo bán tự nhiên cũng tương đồng và chất lượng như những loại đông trùng hạ thảo mọc từ các dãy núi cao.
Đông trùng hạ thảo nhân tạo (Cordyceps militaris)
Và dù cho là tự nhiên hay bán tự nhiên, giá thành của đông trùng hạ thảo vẫn vô cùng đắt đỏ vì số lượng không đáp ứng đủ nhu cầu cung ứng. Thay vì phải tìm kiếm trong sự khan hiếm và thu mua với giá quá cao, con người đã nuôi cấy thành công đông trùng hạ thảo trong phòng thí nghiệm. Và Việt Nam cũng là một trong những quốc gia thành công với lĩnh vực nuôi trồng dược liệu quý này.
Đông trùng hạ thảo nhân tạo là sản phẩm của quá trình nuôi cấy chủng nấm Cordyceps militaris (loại nấm có dược tính chỉ xếp sau Cordyceps sinensis) trên cơ chất để tạo thành sợi nấm và kỷ chủ nhộng tằm. Để nuôi cấy ra những sợi nấm đông trùng hạ thảo đạt chất lượng, người nuôi trồng phải đảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn kỹ thuật hết sức khắt khe và những điều kiện nhiệt độ lẫn độ ẩm, ánh sáng thật chuẩn xác.
Mặc dù là nuôi cấy nhân tạo, nhưng so với các loại đông trùng hạ thảo tự nhiên hay bán tự nhiên, đông trùng hạ thảo nhân tạo vẫn đảm bảo hàm lượng dưỡng chất và các dược tính quý không hề kém cạnh. Chính sự nuôi cấy nhân tạo thành công đã giúp giải quyết được rất nhiều vấn đề về nguồn cung và giá thành, tạo cơ hội cho nhiều người có thể sử dụng được loại dược liệu quý giá để chăm sóc sức khỏe.
Xem thêm: Đông Trùng Hạ Thảo Nhộng Tằm Là Gì?
2. Phân loại theo dạng chế phẩm
Khi tìm hiểu có mấy loại đông trùng hạ thảo, ngoài cách phân loại dựa theo nguồn gốc đã được đề cập ở mục trên, chúng ta còn phân loại dựa vào các dạng chế phẩm. Hiện nay, trên thị trường bạn có thể tìm mua các loại đông trùng hạ thảo theo những dạng đã được điều chế sau đây:
Dạng tươi nguyên con
Trong tất cả các dạng đông trùng hạ thảo, thì đông trùng hạ thảo tươi nguyên con là dạng khó bảo quản cũng như có điều kiện vận chuyển khá khó. Sau khi thu hái, đông trùng hạ thảo sẽ không trải qua bất kỳ tác động điều chế nào mà được giữ nguyên dạng và đóng gói, giữ nguyên bản chất cũng như hương vị của đông trùng hạ thảo. Thời hạn sử dụng của đông trùng hạ thảo tươi ngắn nhất trong các loại đông trùng hạ thảo hiện nay. Dù cho có đóng gói bằng hộp thuỷ tinh hay túi chuyên dụng và bảo quản ở nhiệt độ thích hợp thì đông trùng hạ thảo tươi cũng chỉ để được tối đa 10-14 ngày. Đôi khi, điều kiện bảo quản không thích hợp còn làm cho dược liệu bị nấm mốc ảnh hưởng đến chất lượng và gây lãng phí vì phải bỏ đi.
Tuy vậy, nhiều người vẫn thích tìm mua và sử dụng đông trùng hạ thảo tươi, vì chúng giữ được hàm lượng dưỡng chất cao và có mùi vị tự nhiên không quá khó chịu. Nếu bạn cũng muốn sử dụng đông trùng hạ thảo tươi thì nhớ cân nhắc về điều kiện vận chuyển và bảo quản nhé.
Dạng sấy khô
Đông trùng hạ thảo sấy khô là dạng chế phẩm phổ biến và cũng được tin dùng rộng rãi từ xưa cho đến nay. Với phương pháp sấy khô, độ ẩm trong nấm đông trùng hạ thảo giảm xuống còn 3-5 %, khi đó thời gian sử dụng của dược liệu này sẽ được kéo dài hơn, điều kiện bảo quản vận chuyển cũng đơn giản hơn. Mặc dù trải qua chế biến, nhưng hàm lượng dinh dưỡng và dược tính của đông trùng hạ thảo sấy khô không biến đổi nhiều so với dạng nguyên bản. Thông thường, với 7-10g đông trùng hạ thảo tươi, chúng ta sẽ thu được 1g đông trùng hạ thảo khô.
Nếu như ngày xưa, người ta thường sấy khô thủ công thì ngày nay đông trùng hạ thảo khô được chế biến với 3 phương pháp: sấy nhiệt, sấy lạnh và sấy thăng hoa. Trong đó, sấy thăng hoa là phương pháp áp dụng công nghệ tiên tiến nhất giữ được hàm lượng dưỡng chất cực kỳ cao, kể cả hình dạng, màu sắc và mùi vị nguyên bản của nấm đông trùng hạ thảo nguyên bản.
Xem thêm: Đông Trùng Hạ Thảo Sấy Khô Thăng Hoa Là Gì?
Dạng bột
Còn nếu bạn không thích dùng các loại đông trùng hạ thảo còn nguyên sợi nấm, thì chế phẩm dạng bột có thể là sự thay thế hoàn hảo. Bột đông trùng hạ thảo thực chất là đông trùng hạ thảo sau khi thu hái sẽ được sấy khô rồi nghiền nhuyễn thành dạng bột. Thế nên so về mặt hàm lượng dưỡng chất thì đông trùng hạ thảo dạng bột và dạng sợi sấy khô không khác nhau là mấy. Các công đoạn xay hiện tại cũng được đảm bảo nghiêm ngặt về an toàn vệ sinh thực phẩm nên bạn có thể an tâm sử dụng.
Dạng viên nang
Những chế phẩm đông trùng hạ thảo dạng viên nang đang là sự lựa chọn rất phổ biến vì sự tiện dụng và bảo quản dễ dàng. Thời hạn sử dụng của chế phẩm viên nang cũng lâu nhất so với các loại đông trùng hạ thảo khác và giá của sản phẩm này cũng tương đối mềm. Đông trùng hạ thảo viên nang được điều chế từ đông trùng hạ thảo tươi, sấy khô, nghiền nhỏ, đặc biệt kết hợp thêm một số dược liệu khác để tạo nên những công dụng đặc thù khác nhau tùy theo từng thương hiệu. Sản phẩm sau đó được đóng thành viên nang mềm hoặc viên nén tuỳ hãng. Hàm lượng dinh dưỡng của đông trùng hạ thảo dạng viên vẫn đảm bảo đầy đủ dược tính như các dạng đông trùng hạ thảo khác, tuy nhiên thời gian hấp thụ sẽ lâu hơn. Ngoài ra, hiệu quả sẽ tùy thuộc vào thành phần và hàm lượng mà từng thương hiệu tạo nên.
Dạng nước
Nước đông trùng hạ thảo là một dạng chế phẩm từ đông trùng hạ thảo nguyên chất dưới dạng dung dịch lỏng. Tuỳ vào thương hiệu mà thành phần có thể là 100% đông trùng hạ thảo hoặc kết hợp thêm các loại dược liệu bổ dưỡng khác như sâm, yến hay nấm linh chi… Và có thể nói, đông trùng hạ thảo dạng nước là chế phẩm đem lại hiệu quả cao nhất vì khả năng hấp thu cao và tác dụng nhanh chóng.
Có những lo ngại khi người tiêu dùng so sánh các loại đông trùng hạ thảo, đó là sợ dược tính của đông trùng hạ thảo sau khi chế biến sẽ không còn hiệu quả nữa. Tuy nhiên, đây chỉ là lo lắng không có cơ sở. Vì hiện nay, với công nghệ chế biến hiện đại, các chế phẩm từ đông trùng hạ thảo không chỉ giữ được dược tính vốn có mà còn được tăng thêm hiệu quả nhờ các thảo dược bổ sung. Đồng thời, trải qua quá trình điều chế còn có thể loại bỏ những thành phần tạp chất gây hại, nên hầu như mọi đối tượng đều có thể sử dụng mà không lo lắng về tác dụng xấu.
Từ sự hiểu biết về nguồn gốc và đặc tính riêng của từng loại mà bạn sẽ chọn được sản phẩm tốt nhất cho mình. Và như vậy qua những thông tin trên có lẽ bạn đã biết được đông trùng hạ thảo có mấy loại rồi chứ? Chúc bạn chọn được sản phẩm hữu ích và có một năm mới nhiều sức khoẻ nhé.
» Bài viết tham khảo: