Không thể phủ nhận sự phong phú đa dạng của thảo dược tại Việt Nam, và là nguồn cung cấp cho nhiều sản phẩm chăm sóc sức khỏe. Vì vậy, vấn đề chất lượng trong những sản phẩm này từ việc nuôi trồng cho đến sản xuất đều đối mặt với nhiều thách thức. Đặc biệt, quá trình chiết xuất dược liệu tại các cơ sở sản xuất thường gặp nhiều khó khăn. Cùng hiểu về quá trình chiết xuất dược liệu qua bài viết dưới đây.
Chiết xuất dược liệu là gì?
Chiết xuất dược liệu là quá trình sử dụng dung môi để hòa tan các hợp chất hoạt tính sinh học từ dược liệu. Các hợp chất này sau đó có thể được sử dụng để điều chế thuốc hoặc các sản phẩm chăm sóc sức khỏe khác. Chính vì vậy, chiết xuất dược liệu là một quá trình quan trọng trong ngành dược phẩm và chăm sóc sức khỏe.
Mục đích của chiết xuất dược liệu
Mục đích chính của việc chiết xuất dược liệu là tách ra và cô đặc các thành phần hoạt chất có lợi ích sức khỏe từ các nguồn dược liệu từ thiên nhiên. Các hoạt chất này có thể là tinh dầu, chất chống oxy hóa, vitamin, khoáng chất và nhiều loại hợp chất khác.
Việc chiết xuất giúp tăng hàm lượng các hợp chất hoạt tính có lợi từ dược liệu, đảm bảo chiết xuất có hiệu quả tốt hơn khi sử dụng. Các chiết xuất cũng giúp các nhà nghiên cứu dễ dàng tiến hành nghiên cứu, phân tích và áp dụng trong các ứng dụng y học và khoa học khác.
Quá trình chiết xuất có thể loại bỏ các tạp chất không mong muốn, như bã, hoặc độc tố, để thu được các sản phẩm chiết xuất tinh khiết hơn, có chất lượng cao hơn. Việc tách riêng các thành phần của dược liệu có thể cải thiện tính ổn định của sản phẩm chiết xuất, giúp bảo quản tốt hơn.
Các phương pháp chiết xuất dược liệu
Phương pháp chiết xuất dược liệu được sử dụng sẽ phụ thuộc vào loại dược liệu, các hợp chất hoạt tính sinh học cần thu lại và yêu cầu về chất lượng của sản phẩm.
Phương pháp chiết ngâm
Phương pháp ngâm là một phương pháp đơn giản và được áp dụng từ thời xa xưa. Khi tiến hành, người thực hiện sẽ đặt dược liệu vào bình chiết xuất và sau đó đổ dung môi vào để dược liệu ngâm trong đó. Quá trình ngâm kéo dài một khoảng thời gian cố định, riêng biệt cho từng loại dược liệu. Sau khi kết thúc quá trình ngâm, người ta thu thập dịch chiết bằng cách lọc hoặc gạn. Để tăng hiệu quả chiết xuất, có thể thực hiện việc khuấy trộn bằng cánh khuấy hoặc tuần hoàn dung môi từ dưới lên trên.
Phương pháp ngâm có nhiều cách khác nhau như ngâm tĩnh hoặc ngâm động, ngâm ở nhiệt độ cao hoặc thấp, và ngâm phân đoạn. Mặc dù phương pháp này đơn giản với thiết bị ít phức tạp và dễ thực hiện, nhưng nó có một số hạn chế. Năng suất của phương pháp thường khá thấp do yêu cầu thời gian ngâm dài và thao tác thủ công như tách bã và nạp liệu. Nếu chỉ thực hiện một lần ngâm duy nhất, khả năng chiết xuất hoạt chất từ dược liệu cũng sẽ không được tối ưu.
Phương pháp ngấm kiệt
Sau khi đã chuẩn bị dược liệu cần chiết xuất, tiến hành ngâm chúng vào dung môi trong một bình ngấm kiệt. Sau khoảng thời gian cố định (phù hợp với từng loại dược liệu), người ta sẽ nhỏ từng giọt dịch chiết ở phía dưới bình. Đồng thời, để duy trì quá trình chiết xuất, ta sẽ thêm dung môi mới vào phía trên bình. Việc này được thực hiện thông qua việc cho dung môi chảy rất chậm và liên tục, nhằm để dung môi tiếp cận dược liệu mà không khuấy trộn.
Phương pháp này giúp tận dụng dược liệu một cách hiệu quả, không lãng phí. Việc thêm dung môi có kiểm soát ở phía trên cho phép tái sử dụng dung môi, giúp tiết kiệm nguồn tài nguyên. Tuy nhiên, năng suất của quá trình thường không cao, do đó đòi hỏi nhiều công sức lao động thủ công hơn. Cách thực hiện của phương pháp này cũng phức tạp hơn so với việc ngâm dược liệu trực tiếp trong dung môi.
Phương pháp chiết bằng sóng siêu âm
Phương pháp chiết bằng sóng siêu âm là một kỹ thuật sử dụng sóng cơ học có tần số cao để tối ưu hóa quá trình chiết xuất chất. Cơ chế hoạt động của phương pháp dựa vào hiệu ứng cavitational của sóng siêu âm, tạo ra lực cơ học mạnh mẽ, giúp phá vỡ các màng tế bào và giúp các hoạt chất tan vào dung môi nhanh hơn.
Ưu điểm nổi bật của kỹ thuật này là khả năng chiết các loại chất hoạt động đa dạng, tiết kiệm thời gian và năng lượng. Tuy nhiên, cũng cần lưu ý một số hạn chế như khả năng tái sử dụng dung môi gặp khó khăn, không thể thực hiện ở quy mô công nghiệp, và có thể gây sự biến đổi cấu trúc của chất hoạt động do tác động của sóng siêu âm.
Phương pháp chiết siêu tới hạn
Phương pháp chiết siêu tới hạn là một kỹ thuật chiết xuất sử dụng chất lỏng ở trạng thái siêu tới hạn. Trong trạng thái này, chất lỏng kết hợp đặc điểm của cả chất lỏng và chất khí, với mật độ cao, khả năng khuếch tán tốt, nhớt thấp và không sức căng bề mặt. Carbon dioxide (CO2) thường được sử dụng làm chất lỏng siêu tới hạn do nhiệt độ siêu tới hạn gần nhiệt độ phòng, tính an toàn và khả năng tái sử dụng.
Ưu điểm của phương pháp này bao gồm bảo vệ các chất hoạt động nhạy cảm với nhiệt, tăng hiệu suất và rút ngắn thời gian chiết nhờ khả năng khuếch tán cao. Điều chỉnh độ tan của dung môi dễ dàng thông qua áp suất và nhiệt độ. Sử dụng dung môi an toàn, không gây ô nhiễm môi trường. Tuy nhiên, phương pháp này cũng có hạn chế như yêu cầu thiết bị cao áp và chịu nhiệt, ảnh hưởng đến chi phí đầu tư và vận hành. Không thể áp dụng cho các chất hoạt động có trọng lượng phân tử lớn hoặc tính phân cực cao. Sự biến đổi cấu trúc của chất hoạt động có thể xảy ra do rung và tỏa nhiệt của chất lỏng siêu tới hạn.
Chiết xuất dược liệu tại nhà máy Đông trùng hạ thảo Hector
Tại Nhà máy Hector, chúng tôi đã xây dựng một quy trình chiết xuất dược liệu đảm bảo chất lượng của sản phẩm, bằng cách kết hợp kỹ thuật ngâm và khuấy trộn, cùng với sự điều chỉnh nhiệt độ và thời gian thích hợp. Quy trình chiết xuất luôn luôn được kiểm soát từng bước. Từ việc xác định thứ tự chiết xuất các loại dược liệu phù hợp với đặc tính từng loại đến cài đặt thời gian, nhiệt độ và tốc độ khuấy trộn phù hợp, để tạo ra những sản phẩm chiết xuất từ thảo dược thiên chất lượng và hiệu quả.
Với máy móc thiết bị phục vụ quy trình chiết xuất đạt chuẩn HS-GMP và FSSC 22000 là những tiêu chuẩn cao nhất trong nước và quốc tế. Hector tự tin đưa ra thị trường những sản phẩm chiết xuất dược liệu đạt hàm lượng quy định và giữ được những lợi ích sức khỏe từ các loại dược liệu đó.
Các sản phẩm dòng nước chiết xuất như Nước đông trùng hạ thảo Hector sâm và Nước đông trùng hạ thảo Hector collagen. Với chiết xuất từ đông trùng hạ thảo cùng các thảo dược, sản phẩm mang những lợi ích từ thiên nhiên để chăm sóc sức khỏe sắc đẹp cho mọi người. Những sản phẩm này không chỉ là kết quả của quá trình chiết xuất những tinh hoa từ thiên nhiên, mà còn lời cam kết của Hector đối với sức khỏe khách hàng.